Trong chương trình Ngữ văn lớp 12, học sinh sẽ có một bài được hướng dẫn thực hành về hàm ý.
Wikihoc.com sẽ cung cấp tài liệu Soạn văn 12: Thực hành về hàm ý, hy vọng sẽ giúp cho học sinh khi chuẩn bị bài đến trước khi đến lớp.
Soạn văn Thực hành về hàm ý
Hướng dẫn làm bài tập:
Câu 1. Đọc đoạn trích trong SGK và trả lời câu hỏi
a. Nếu căn cứ vào lời đáp của A Phủ đối với câu hỏi của Pá Tra thì:
(1) Lời đáp đó thiếu thông tin gì cần thiết đối với yêu cầu của câu hỏi?
(2) Lời đáp đó thừa thông tin gì cần thiết đối với yêu cầu của câu hỏi?
(3) Cách trả lời của A Phủ có hàm ý gì và thể hiện sự khôn khéo như thế nào?
b. Từ sự phân tích trên, hãy nhớ lại kiến thức đã học ở Trung học cơ sở: Thế nào là hàm ý? Căn cứ vào phương châm hội thoại đã được học ở Trung học cơ sở, thì ở đoạn trích trên, A Phủ đã chủ ý vi phạm phương châm về lượng (lượng tin) khi giao tiếp như thế nào?
Gợi ý:
a. Nếu căn cứ vào nghĩa tường minh trong lời đáp của A Phủ thì:
(1) Lời đáp của A Phủ thiếu thông tin: số lượng bò bị mất (mất bao nhiêu con bò).
(2) Lời đáp thừa thông tin so với yêu cầu của câu hỏi: A Phủ nói đến việc dự định và niềm tin của mình.
(3) Cách trả lời của A Phủ có sự khôn khéo là: không trả lời thẳng mà gián tiếp công nhận việc để mất bò, sau đó “xin” được “lấy công chuộc tội”.
b.
– Khái niệm: Hàm ý là những nội dung, ý nghĩ mà người nói không nói ra trực tiếp bằng từ ngữ, tuy vẫn có ý định truyền báo đến người nghe, còn người nghe phải dựa vào nghĩa tường minh của câu và tình huống giao tiếp để suy ra thì mới hiểu đúng, hiểu hết ý của người nói.
– A Phủ đã vi phạm phương châm về lượng (lượng tin) trong giao tiếp: đưa thêm những thông tin không cần thiết cho câu hỏi trước đó.
Câu 2.
a. Bá Kiến nói: “Tôi không phải là kho”, nói thế là có hàm ý gì? Cách nói như thế có đảm bảo phương châm cách thức (cần nói rõ ràng, rành mạch) không?
b. Ở lượt lời thứ nhất và thứ hai của Bá Kiến có những câu dạng câu hỏi. Những câu đó thực hiện hành động nói gì? Chúng có hàm ý như thế nào?
c. Ở lượt lời thứ nhất và thứ hai của mình, Chí Phèo đều không nói hết ý. Phần hàm ý còn lại được tường minh hóa (được nói rõ) ở lượt lời nào? Cách nói ở hai lượt lời đầu của Chí Phèo không đảm bảo phương châm về lượng và phương châm cách thức như thế nào?
Gợi ý:
a.
– Câu nói của Bá Kiến có hàm ý: từ chối trước lời đề nghị xin tiền như mọi khi của Chí Phèo.
– Cách nói trên không đảm bảo phương châm cách thức (không nói rõ ràng, rành mạch).
b.
– Những dạng câu hỏi:
- Lượt lời thứ nhất: “Chí Phèo đấy hở?”. Câu này không nhằm mục đích hỏi. Bá Kiến dùng câu hỏi để thực hiện hành động chào hỏi. Hàm ý của câu hỏi đó là Chí Phèo đến có chuyện gì.
- Lượt lời thứ hai: “Rồi làm ăn chứ cứ bám người ta mãi à?”.Câu này nhằm mục đích thực hiện hành động thúc giục, bá Kiến có hàm ý ra lệnh cho Chí: “Hãy làm lấy mà ăn”.
c.
– Hàm ý này được tường minh hóa, nói rõ ở lượt lời cuối cùng: “Tao muốn làm người lương thiện”.
– Hai lượt lời vi phạm phương châm về lượng, về cách thức: nói thiếu ý và nói một cách không rõ ràng.
Câu 3. Đọc truyện cười trong SGK và trả lời câu hỏi nêu ở dưới.
a. Lượt lời thứ nhất của bà đồ có hình thức câu hỏi nhưng thực chất là thực hiện hành động nói gì (ngăn cản, khuyên, đề nghị, khen…)? Ở lượt lời đó, bà đồ tỏ ý “khen tài văn chương” của ông đồ hay thực chất đánh giá như thế nào về văn chương của ông?
b. Vì sao bà đồ không nói thẳng ý mình mà chọn cách nói như trong truyện?
Gợi ý:
a.
– Lượt lời thứ nhất của bà đồ có hình thức câu hỏi nhưng thực chất là thực hiện hành động gợi ý.
– Ở lượt lời này, bà đồ thực chất đánh giá tài năng văn chương của ông đồ không hay. Bà đồ muốn khuyên ông nên sử dụng giấy cho có ích lợi, cho rằng ông đồ viết văn kém, ông dùng giấy để viết văn chỉ thêm lãng phí, hay bỏ phí giấy, vứt giấy đi một cách lãng phí.
b. Bà đồ không nói thẳng ý mình mà chọn cách nói như trọng truyện để thể hiện sự lịch sự, tránh vi phạm phương châm lịch sự.
Câu 4. Qua những phần trên, anh chị hãy xác định: để nói một câu có hàm ý, người ta thường dùng những cách thức nói như thế nào? Chọn phương án trả lời thích hợp.
Phương án đúng: D. Tùy ngữ cảnh mà sử dụng một hay phối hợp các cách thức trên.
Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết Soạn bài Thực hành về hàm ý Soạn văn 12 tập 2 bài 24 (trang 79) của Wikihoc.com nếu thấy bài viết này hữu ích đừng quên để lại bình luận và đánh giá giới thiệu website với mọi người nhé. Chân thành cảm ơn.
