Xeton là hợp chất hữu cơ quan trọng mà các bạn học sinh sẽ được tìm hiểu ở bài 44 trong chương trình Hóa học 11. Bài viết dưới đây sẽ giúp các bạn tìm hiểu rõ ràng về tính chất đặc trưng, cách điều chế cũng như những ứng dụng quan trọng của nó.
Định nghĩa xeton là gì?
Ví dụ về xeton:
- Xeton đơn giản nhất là aceton CH3-CO-CH3 (dimetyl xeton – axeton).
- CH3-CO-C6H5 (metyl phenyl xeton – axelophenon).
- CH3-CO-CH=CH2 (Metyl vinyl xeton).
Tìm hiểu xeton là gì không thể bỏ qua danh pháp của nó. Người ta quy ước như sau:
- Tên thay thế xeton = Tên hidrocacbon + số chỉ vị trí C trong nhóm CO + on.
- Tên gốc chức = Tên gốc R, R’ + xeton.
Những tính chất vật lý đặc trưng của xeton
Xeton có những tính chất vật lý quan trọng như:
- Xeton thường là chất lỏng, có mùi thơm tương đối dễ chịu.
- Aceton có khả năng hòa tan vô hạn trong nước trong khi đồng đẳng cao hơn chỉ tan ít hoặc không tan.
- Aceton có khả năng hòa tan tốt các chất hữu cơ nên thường dùng để pha dung dịch tẩy sơn móng tay.
- Xeton thường có nhiệt độ sôi cao hơn aldehyde do sự phân nhánh trong các gốc hydrocarbon làm nhiệt độ sôi cũng như tỉ khối giảm đi.
Tính chất hóa học của xeton
Nhóm Xeton có những tính chất hóa học gì là băn khoăn của nhiều bạn học. Dưới đây là một số nội dung lý thuyết quan trọng liên quan tới tính chất hóa học xeton:
- Xeton phản ứng với H2 với điều kiện Ni, nhiệt độ tạo ra ancol bậc II:
R-CO-R’ + H2 → R-CHOH-R’
- Xeton có tráng bạc không? Thì khác với andehit, xeton không có phản ứng tráng gương, không phản ứng với Cu(OH)2 ở nhiệt độ cao.
- Xeton có làm mất màu dung dịch brom không thì chất này không làm mất màu dung dịch Brom.
- Xeton có phản ứng thế ở gốc hidrocacbon vị trí bên cạnh nhóm CO:
CH3COCH3 + Br2 → CH3COCH2Br + HBr (có CH3COOH)
Điều chế xeton như thế nào?
Có 2 cách chính để điều chế xeton là điều chế xeton từ ancol hoặc điều chế từ hidrocacbon.
- Điều chế xeton từ ancol
Tiến hành oxi hóa không hoàn toàn ancol bậc II thu được xeton:
R-CH(OH)-R(1) + CuO → R-CO-R(1) + H2O + Cu (Điều kiện: Nhiệt độ)
Ví dụ: CH3-CH(OH)-CH3 + CuO → CH3-CO-CH3 + H2O + Cu (Điều kiện: Nhiệt độ)
- Điều chế xeton từ hidrocacbon
Oxi hóa không hoàn toàn cumen thu được axeton và phenol theo sơ đồ:
(CH3)2CH-C6H5 → (O2) tiểu phân trung gian → (H2SO4, 20%) CH3-CO-CH3 + C6H5-OH
Những ứng dụng phổ biến của xeton trong đời sống
Mỗi loại xeton có những ứng dụng riêng trong đời sống, điển hình như:
-
Axeton được dùng làm dung môi trong quá trình sản xuất nhiều hợp chất trong công nghiệp mỹ phẩm, làm nguyên liệu tổng hợp clorofom, iođofom…
-
Xiclohexanon được dùng làm nguyên liệu sản xuất một số vật liệu polime như tơ capron, nilon-6,6.
Bài tập về Xeton để các em luyện tập
Dưới đây là một số bài tập về Xeton để các em có thể luyện tập:
Trên đây là toàn bộ những kiến thức tổng hợp liên quan đến xeton. Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn đọc ôn tập và học tập hiệu quả! Tiếp tục ghé đọc website của Wikihoc mỗi ngày để khám phá thêm nhiều kiến thức Hóa học, Vật lý, Toán học, tiếng Anh… hữu ích khác bạn nhé!
