Bài thơ Con cò In trong tập Hoa ngày thường – Chim báo bão (1967)

Chế Lan Viên là một trong những tên tuổi hàng đầu của nền văn học Việt Nam thế kỉ XX. Có thể kể đến một trong những sáng tác của ông là bài thơ Con cò, được in trong tập Hoa ngày thường – Chim báo bão (1967). Bài thơ đã ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa của lời ru trong cuộc sống của mỗi con người.

Hôm nay, Wikihoc.com sẽ cung cấp tài liệu giới thiệu về nhà thơ Chế Lan Viên, nội dung của bài thơ Con cò. Các bạn học sinh có thể tham khảo để nắm được những kiến thức cần thiết về tác giả, tác phẩm này.

Con cò

I

Con còn bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ hát
Có cánh cò đang bay:
“Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò Cổng Phủ
Con cò Đồng Đăng…”
Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn
Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ
“Con cò ăn đêm
Con cò xa tổ
Cò gặp cành mềm
Cò sợ xáo măng…”
Ngủ yên, ngủ yên, cò ơi, chớ sợ
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân
Con chưa biết con cò con vạc
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân.

II

Ngủ yên, ngủ yên, ngủ yên
Cho cò trắng đến làm quen
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào trong tổ
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi
Mai khôn lớn, con theo cò đi học
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân
Lớn lên, lớn lên, lớn lên…
Con làm gì?
Con làm thi sĩ
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn…

III

Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng xuống bể
Cò sẽ tìm con
Cò mãi yêu con
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con
À ơi!
Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi
Ngủ đi, ngủ đi!
Cho cánh cò, cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát
Quanh nôi.

I. Đôi nét về tác giả Chế Lan Viên

– Chế Lan Viên (1920 – 1989) tên khai sinh là Phan Ngọc Hoan.

– Quê hương: huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị nhưng ông lớn lên ở Bình Định.

– Trước Cách mạng tháng 8 năm 1945, ông nổi tiếng trong phong trào Thơ mới qua tập Điêu tàn.

– Chế Lan Viên là một trong những tên tuổi hàng đầu của nền văn học Việt Nam thế kỉ XX.

– Năm 1966, ông được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

– Một số tác phẩm tiêu biểu như: Điêu tàn, Gửi các anh, Hoa ngày thường – Chim báo bão, Đối thoại mới, Hoa trên đá I, II…

II. Giới thiệu về bài thơ Con cò

1. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ Con cò được sáng tác năm 1962. Tác phẩm được in trong tập Hoa ngày thường – Chim báo bão (xuất bản năm 1967).

2. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân”: Hình ảnh con cò theo lời ru đến với tuổi thơ của con.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Và trong hơi mát câu văn…”: Hình ảnh con cò trong tiềm thức của con.
• Phần 3. Còn lại: Hình ảnh con cò là biểu tượng của tình mẹ.

3. Thể thơ

Bài thơ Con cò được sáng tác theo thể thơ tự do.

4. Ý nghĩa nhan đề

– Con cò là hình ảnh xuất hiện khá nhiều trong những bài ca dao. Nó là biểu tượng cho những người nông dân, người phụ nữ. Tuy cuộc sống vất vả, nhọc nhằn nhưng họ vẫn giàu đức tính tốt đẹp.

– Trong bài thơ, hình ảnh con cò là biểu tượng cho người mẹ gầy lam lũ trọn đời lo lắng cho con. Cho dù con có trưởng thành, con cũng vẫn là con của mẹ. Mẹ cũng vẫn mãi lo lắng cho con. Dù cho con ở đâu đi chăng nữa, mẹ cũng vẫn luôn đồng hành cùng con. Nếu như con đi xe, con cò sẽ thay mẹ đến bên con, chở che cho con, nuôi dưỡng con.

5. Mạch cảm xúc

Mạch cảm xúc được phát triển theo ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh con cò. Mở đầu là hình ảnh con cò trong ca dao theo lời ru của mẹ đi vào tiềm thức trẻ thơ. Sau đó đến hình ảnh con cò mang ý nghĩa biểu tượng cho sự nâng niu chăm chút của mẹ dành cho con suốt cả cuộc đời. Và cuối cùng là những cảm nhận sâu sắc về tình mẫu tử và ý nghĩa lời ru qua hình ảnh con cò.

6. Nội dung

Bài thơ Con cò đã ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa của lời ru trong cuộc sống của mỗi con người.

7. Nghệ thuật

• Vận dụng sáng tạo ca dao, những câu thơ được đúc kết được những suy ngẫm sâu sắc.
• Hình ảnh gần gũi, giản dị
• Giọng thơ tha thiết, ngọt ngào…

8. Mở bài và kết bài

– Mở bài: Chế Lan Viên là một trong những tên tuổi hàng đầu của nền văn học Việt Nam thế kỉ XX. Các tác phẩm của ông vốn giàu triết lí, suy tư. Một trong những bài thơ hay của ông là “Con cò” viết về một đề tài rất quen thuộc – tình mẫu tử.

– Kết bài: Có thể nói rằng, bài thơ Con cò đã ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa của lời ru trong cuộc sống của mỗi con người. Tác phẩm mang đậm phong cách sáng tác của nhà thơ Chế Lan Viên.

III. Dàn ý phân tích Con cò

(1) Mở bài

Giới thiệu về nhà thơ Chế Lan Viên và bài thơ Con cò.

(2) Thân bài

a. Hình ảnh con cò theo lời ru đến với tuổi thơ của con

– Hình ảnh “con cò”: ẩn dụ cho người phụ nữ vất vả, giàu đức hi sinh.

– Hình ảnh con cò gợi trực tiếp từ những câu ca dao được dùng làm lời hát ru: “Con cò bay la… Cò sợ xáo măng”

=> Hình ảnh con cò đi vào thế giới tâm hồn của đứa con.

b. Hình ảnh con cò trong tiềm thức của con

– Từ rời ru của mẹ, con cò bước ra làm quen với đứa con thơ, rồi cò trở thành người bạn thân thiết.

– Cò gắn bó với con từ lúc thơ ấu khi ở trong nôi, khi tới trường tới lúc trưởng thành

=> Cánh cò không ngừng nghỉ bay qua không gian và thời gian, bay theo từng ước mơ, khao khát của con.

c. Hình ảnh con cò là biểu tượng của tình mẹ

– Quy luật về tình mẫu tử thiêng liêng “Dù ở gần con…cò mãi yêu con”: Trong bất cứ hoàn cảnh nào, tình cảm người mẹ dành cho con là không thay đổi.

– Khẳng định triết lí không thay đổi “Con dù lớn vẫn là con của mẹ/Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con”: Người con dù đã khôn lớn, trưởng thành nhưng đối với mẹ vẫn là đứa trẻ bé bỏng ngày nào và mẹ vẫn luôn yêu thương, quan tâm đến con.

(3) Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ Con cò.